Agora logo rgb+vlak-groot Manifest Van betekenis tot het einde Met dit manifest vragen de coalitiepartners de politiek om een cultuuromslag te stimuleren, gericht op het opener en bewuster omgaan met oud worden, sterven en dood. Als ouderen en ongeneeslijke zieke mensen eerder nadenken en praten over hun laatste levensfase blijken ze daar meer tevreden op terug te kijken. Ook hun naasten én de zorgaanbieders spreken over meer kwaliteit omdat het gebodene precies afgestemd kan worden op de wensen. Van beide kanten kan men dan veel meer van betekenis zijn voor elkaar, tot het einde toe. De beweging ‘Van Betekenis tot het einde’ wil het opener en bewuster omgaan met oud worden, sterven en dood stimuleren. Dit in navolging van een, in het Verenigd Koninkrijk door de overheid geďnitieerd initiatief, dat sinds 2009 opereert onder de naam Dying Matters. Inleiding Mensen worden oud, worden ziek, gaan dood. Het is niet anders, het is nooit anders geweest. Ieder van ons komt op enig moment aan het einde van dit leven. Maar we worden ouder dan ooit, en we gaan anders dood dan vroeger. Door de enorm toegenomen medische kennis kunnen we lang leven met ziekten en kwalen. Soms – steeds vaker – langer dan ons lief is. Breed debat In de samenleving is een breed debat gaande over hóe we sterven. Dat debat is begonnen met de euthanasiediscussie, en laaide weer op met het pleidooi van de initiatiefgroep Uit vrije wil voor stervenshulpverlening aan ouderen met een voltooid leven. Momenteel breidt het zich sterk uit met thema’s als ‘spreek op tijd over het levenseinde’ (KNMG) en ‘hoe lang doorbehandelen’. Het gaat daarbij over de voorwaarden voor euthanasie en over het bewustzijn dat artsen niet eindeloos door moeten gaan met medische behandelingen bij mensen die aan het einde van hun leven zijn gekomen. En natuurlijk ook over zorgkosten die de pan uit rijzen De coalitiepartners onderschrijven de noodzaak van dit debat , maar vinden dat het onderwerp breder is dan alleen de juridische, economische en medische grenzen van leven en dood. Onder ouderen en ongeneeslijk zieken, hun mantelzorgers én betrokken professionals groeit het besef dat we het moeten hebben over ‘goed’ oud worden, over het naar het einde toeleven met alle vragen die daarbij horen en over zorg die van betekenis is, tot het einde toe. Het gaat om openheid en in gesprek gaan met elkaar over sterven en dood, over de zin van en behoefte aan zorg en (medische) ingrepen en de betekenis ervan voor iemands verdere leven en over de plaats waar iemand oud wil worden en sterven. Van betekenis Dat klinkt voor de hand liggend, maar dat is het allerminst. Zorg aan ouderen, ernstig zieken en stervenden wordt meestal door een medische, juridische of financiële bril bezien. Wat van waarde is voor de direct betrokkenen zelf komt vaak niet naar voren. Als je met direct betrokkenen – patiënten/ouderen, mantelzorgers, vrijwilligers , zorgverleners en geestelijk ondersteuners– praat over goede zorg dan blijkt dat vooral te maken te hebben met aandacht voor hun waarden en levensvragen. Met waarden als: vertrouwen, wederkerigheid, respect, autonomie, eigenheid, compassie, zelfbeschikking, verantwoordelijkheid, waardigheid, kwetsbaarheid en betrokkenheid. En met levensvragen: hoe kijk ik terug op mijn leven? Hoe kan ik van betekenis zijn en blijven? Hoe kan ik naar het einde toegroeien? Wat heb ik nodig om mijn leven goed af te sluiten? Aandacht voor waarden en voor levensvragen hoort een integraal deel te zijn van onze omgang met ouderen, ernstig zieken en stervenden. Dat is van belang voor iedereen die bij de zorg betrokken is. Vergrijzing verzilveren Onder dat debat over zorg aan ouderen, ernstig zieken en stervenden zit nog een andere verlegenheid: die met de ouderdom zelf. Nog nooit in de geschiedenis zijn zoveel mensen oud geworden, en tegelijk hebben we grote moeite om dat betekenis te geven. Ouderen worden vanuit economisch oogpunt gezien als een probleem; een probleem dat we ‘(dubbele) vergrijzing’ noemen en dat uitgedrukt wordt in ‘zorgkosten’. Dit bepaalt niet alleen de beeldvorming over ouderen in de maatschappij, maar ook bij ouderen zelf. Het lukt nog niet goed om er positieve beelden tegenover te stellen, om de vergrijzing te ‘verzilveren’, om het zo maar te noemen. Toch is dat nodig: dat ouderen zich bewuster worden van de kracht van hun levenservaring, van de betekenis die ze kunnen hebben voor hun omgeving. In het kader van nadenken over goed oud worden is juist dat een aspect dat een positieve impuls kan geven als tegenwicht tegen negatieve beeldvorming. De beweging ‘Van Betekenis tot het einde’ Op vele plaatsen ontstaan initiatieven van mensen en organisaties die aan het denken en werken zijn om dit onderwerp vorm te geven in hun werk. Het is de moeite waard om deze mensen en organisaties te verenigen en samen te werken: voor betekenisvol leven tot het einde. De coalitiepartners willen op de hoogte zijn van elkaars initiatieven, om vervolgens te bezien hoe en waarmee ze de te onderscheiden doelgroepen (ouderen, werkers in de zorg, bestuurders, politici, het bredere publiek) van dienst kunnen zijn, elk met een eigen insteek. We vragen de politiek om zich nadrukkelijk uit te spreken voor de realisering van waardegedreven zorg- en welzijnsinitiatieven, waarbij van betekenis zijn én blijven tot het einde, centraal staat. De coalitiepartners: Agora, landelijk ondersteuningspunt palliatieve zorg De ouderenbonden PCOB en Unie KBO Het Humanistisch Verbond Reliëf, christelijke vereniging van zorgaanbieders Stg. STEM, STerven op je Eigen Manier Vilans, kenniscentrum voor langdurende zorg